کویترون و جرم‌گیری

جرم‌گیری یکی از ضروری‌ترین درمان‌های دندانپزشکی است که با کمک کویترون و ابزار جرم‌گیری صورت می‌گیرد. مهم‌ترین عامل ایجاد بیماری‌های لثه و بافت نرم دهان و هم‌چنین پوسیدگی‌های دندانی، پلاک میکروبی و تجمع میکروارگانیسم‌ها است. پلاک و جرم دندانی باعث بوی بد دهان و بدشکلی دندان‌ها و نیز تخریب لثه و لق شدن دندان‌ها خواهند شد. بدین منظور بسیار ضروری است که جهت جرم‌گیری و معاینات دوره‌ای به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه شود. جرم‌گیری دندان‌ها یکی از مهم‌ترین درمان‌های دندانپزشکی برای رفع پلاک طبیعی، جرم و بدرنگ­ی‌های دندان‌ها می‌باشد. گرچه می‌توان گفت هدف اصلی جرم­‌گیری جلوگیری از بیماری‌های لثه، پوسیدگی دندان، بوی بد دهان و بدشکلی دندان‌هاست که به تنهایی با مسواک زدن برطرف نخواهند شد. جرم‌گیری با کویترون و ابزار جرم‌گیری انجام می‌شود. از دستگاه کویترون (Cavitron) برای جدا کردن و برداشتن و از بین بردن جرم و پلاک روی دندان و داخل لثه با شکستن قطعات جرم و پلاک میکروبی دندان استفاده می‌شود. اساس کار این دستگاه، امواج (اولتراسوند) فراصوت است.
کویترون و ابزار جرم گیری
کویترون یک ابزار مهم برای جرم گیری دندان‌هاست. جرمگیری یکی از مهم‌ترین درمان‌های دندانپزشکی است که متقاضیان زیادی دارد. پلاک‌های میکروبی و غیر میکروبی با عث ایجاد آثار بدی بر روی دندان می‌شوند. به علت سطح ناصاف جرم‌های دندان و تشکیل پلاک‌های میکروبی که عامل بیماری لثه و پوسیدگی دندان هستند، نمی‌توان با مسواک زدن هم این پلاک‌ها را حذف کرد و تنها راه حل استفاده از جرمگیر است.
همچنین جرم‌های دندانی باعث بوی بد دهان می‌شوند و حتی ممکن است منجر به تخریب لثه و لق شدن دندان‌ها شوند؛ بنابراین برای اینکه از این آسیب‌ها و بدشکلی دندان‌ها جلوگیری کنیم باید برای جرمگیری و معاینات دوره‌ای به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید.
انواع جرم‌های روی دندان

نوع اول از جرم‌های روی دندان شکل‌هایی با تغییر رنگ‌ که بر روی دندان قرار دارد، که رنگی سیاه ایجاد می‌کند و در حالت‌های پیشرفته‌تر به صورت حفره در می‌آید.
نوع دوم لکه تغییر رنگ‌هایی هستند که در کل ساختمان دندان وجود دارند و دائمی هستند که البته با جرم‌گیری هم پاک نمی‌شوند.
تغییر رنگ‌های ناشی از خوردن مواد غذایی مختلف که باعث می‌شود به صورت موقت رسوباتی که بر روی دندان قرار می‌گیرند و به راحتی با جرم‌گیری رفع می‌شود.

برای جرم‌گیری دندان چه باید کرد؟
پلاک‌های دندان معمولا بسیار سخت هستند و به راحتی از بین نمی‌روند. اولین کار برای اینکه دندان‌ها جرم نداشته باشند این است که از ایجاد جرم بر روی آنها جلوگیری کنیم و اجازه تجمع را به پلاک‌ها ندهیم. اگرچه دو بار مسواک زدن در روز می‌تواند تا حد زیادی از ایجاد جرم روی دندان جلوگیری کند اما برای از بین بردن جرم کافی نیست. پلاک‌هایی که با گذشت زمان روی دندان ایجاد شده‌اند با مسواک یا سایر کارها از بین نمی‌روند و نیاز به استفاده از ابزار جرمگیری دارند. مهم‌ترین ابزار جرمگیری کویترون است که به صورت تخصصی به این منظور طراحی شده است.
چه زمانی باید از کویترون و ابزار جرمگیری دندانپزشکی استفاده کنیم؟
اولین کاری که در جرمگیری باید به آن توجه کرد این است که جرم را بر روی دندان تشخیص دهیم. پلاک نوع سبک‌تری از جرم است که ممکن است بدون استفاده از جرم‌گیر هم پاک شود؛ در واقع پلاک‌ها با تجمع تبدیل به جرم‌های دندان می‌شوند که زدودن آنها بسیار سخت‌تر است. پلاک‌ها باکتری‌هایی هستند که با ایجاد حفره بر روی مینای دندان‌ها موجب پوسیدگی آن می‌شوند. با تجمع بزاق روی پلاک‌ها به مرور زمان این پلاک‌ها تبدیل به جرم می‌شوند که می‌تواند مشکلات زیادی را برای ورد ایجاد کند.
جرم‌ها معمولا لکه‌های زرد رنگ یا سفید در قسمت بیرونی دندان‌ها هستند که اغلب توسط دندانپزشکان برداشته می‌شوند. کویترون مهم‌ترین ابزار جرم‌گیری است که معمولا قدرت زیادی دارد و می‌تواند انواع جرم‌ها را از سطح دندان بردارد؛ بهترین راه‌حل هم برای از بین بردن جرم دندان هم استفاده از همین دستگاه جرمگیری است.
اگر دندان‌ها را در زمان مناسب جرمگیری نکنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
همانطور که گفتیم بعضی جرم‌ها و پلاک‌های روی دندان با مسواک یا روش‌های خانگی از بین نمی‌روند. زمانی که جرم بر روی دندان تجمع یافته اما حذف نشده است، ممکن است عوارضی مثل بوی بدن دهان، لک شدن دندان و حتی عفونت دندان ایجاد شود که هر کدام از اینها مشکلی جدا محسوب می‌شوند. همچنین دندان‌های جرم گرفته به مرور زمان دچار پوسیدگی می‌شوند. جرمگیری یک درمان بسیار آسان و مفید است که هیچ عوارض خاصی ایجاد نمی‌شود و به سود مددجو است. بنابراین توصیه می‌شود در اولین فرصت برای جرمگیری دندان‌های جرم گرفته توسط دندانپزشک اقدام کنید.
کویترون چیست؟
دستگاه کویترون برای جدا کردن و زدودن جرم‌ها و پلاک‌های روی دندان و داخل لث به کار می‌رود و از روش شکستن جرم دندان استفاده می‌کند. اساس کار این دستگاه مدت‌هاست که مکانیکی نیست و از امواج اولترا سوند (فراصوت) استفاده می‌کند.
دستگاه کویترون دارای یک هندپیس است که یک قلم بر روی آن نصب می‌شود. هدف از کار کویترون این است که مرتعش کردن نوک قلم است که با این لرزش جرمگیری دندان صورت می‌پذیرد. نوک قلم هندپیس با سرعت بسیار زیادی در محدوده 25 تا 35 هزار هرتز ارتعاش می‌کند. یک روزنه باریک در نوک قلم دستگاه وجود دارد که منجر می‌شود در هنگام استفاده از هندپیس آب از آن خارج شود و به دلیل ارتعاش و فشاری که دارد به حباب تبدیل می‌شود. این آب به خاطر فشاری که دارد هم برای عمل جرمگیری مفید است (فشار زیاد آب باعث سایش جرم دندان می‌شود) و هم باعث خنک شدن دندان و قلم می‌شود.
انواع کویترون
به طور کُلی انواع جرم‌گیرها از نظر سیستم ایجاد ارتعاش و نوع سیستم کاری متفاوت‌اند. انواع کویترون‌ها به سه دسته القایی، پیزو الکترونیک و هوایی تقسیم می‌شوند:
کویترون اولتراسونیک القایی
در این نوع از دستگاه‌ها ارتعاش به وسیله سیم پیچ القایی بدنه و ورقه‌های مغناطیسی ایجاد می‌شود که لرزش نوک قلم هندپیس را به وسیله شدت جریان کنترل می‌کند. حرارت ایجاد شده به واسطه سیم پیچ این دستگاه‌ها کمی بیشتر است.
کویترون اولتراسونیک پیزو الکتریک
در این نوع از دستگاه‌های جرمگیر با استفاده از ورود جریان الکتریکی نوسانی به کریستال‌هایی مثل کوارتز، نیروی مکانیکی لرزشی ایجاد می‌شود که ارتعاش پیوسته دستگاه را ایجاد می‌کند. این نوع از جرمگیرها تنها حرکت عمودی دارند و مزیت آنها نسبت به سایرین این است که حرارت بسیار کمتری تولید می‌کنند.
کویترون اولتراسونیک هوایی
در این دستگاه‌ها لرزش و ارتعاش به وسیله فشار هوای فشرده ایجاد می‌شود و توسط یک استوانه توخالی که در آن آب جریان دارد، به قلم منتقل می‌شود. این دستگاه‌ها معمولا ضعیف‌ترند اما استفاده از آنها بسیار آسان است و حرارت کمتری نیز تولید می‌کنند.
این دستگاه‌ها برندهای مختلفی دارند (مثل DTE، دنت آمریکا و Gnatus) که رنج قیمتی متنوعی نیز دارند. قیمت ابزارهای جرمگیری به صورت کامل معمولا بین 3 تا 10 میلیون تومان است.
روش نگهداری جرمگیر
نکاتی که در مورد نگهداری و استفاده از کویترون وجود دارد بسیار مهم است و حتما باید مورد توجه قرار گیرد. نکات مهم در این مورد شامل:

قبل از هر بار استفاده از هندپیس دستگاه، باید عمل هواگیری انجام شود.
از وارد آمدن ضربه به قلم دستگاه جلوگیری شود تا آسیب فیزیکی نبیند.
برای استریل کردن جرمگیر باید یا از اتوکلاو و یا از مواد استریل کننده استفاده شود و حرارت خشک برای استریل کردن آن مضر است.
ممکن است دیودها و رگولاتورها در قسمت منبع تغذیه زیاد خراب شوند که بهترین کار تعویض آنهاست.
ممکن است فیوز شیشه‌ای که در قسمت پشت دستگاه تعبیه شده است خراب شود که در این صورت فورا باید تعویض شود؛ چراکه برق دستگاه قطع می‌شود.
همچنین کابل یا سیم پیچ دستگاه سریع خراب می‌شوند که باید حتما تعویض شوند.

ضمنا قابل توجه است که احتمال به وجود آمدن ایراد در موارد زیر وجود دارد که حتما باید این موارد به صورت روزانه بررسی شوند.

واشر اورینگ ممکن است هرز و خراب شود.
مسیر آب در قلم ممکن است دچار رسوب گرفتگی شود.
تسمه از محل جوش جدا می‌شود.
دستگاه دارای یک شیلنگ باریک آب است که ممکن است در آن پیچ خوردگی به وجود بیاید؛ بنابراین در صورتی که پیچ خوردگی ایجاد شده قابلیت رفع شدن نداشته باشد باید کل سیم و شیلنگ انتقال برق و آب تعویض شود.
ترانزیستور قدرت در کویترون بسیار حساس است و باید به خوبی نگهداری شود.

اجزای اصلی دستگاه کویترون
دستگاه کویترون اجزای مختلفی دارد که هر کدام وظایف مختلفی دارند. این اجزا شامل جعبه اصلی هندپیس و قلم و سیستم آب هستند که در ادامه به هر کدام از آنها به صورت جداگانه می‌پردازیم.
جعبه اصلی
جعبه اصلی حاوی قطعات مهم برای کنترل دستگاه کویترون و ابزار جرم گیری است. جعبه اصلی همچنین حاوی بورد الکتریکی و در جلوی پنل آن، کلیدها و ابزارهای کنترل قدرت و جریان آب و همچنین دکمه‌های خاموش_ روشن دستگاه نیز در این قسمت قرار دارد. معمولا ابزار کنترل قدرت دستگاه یک ولوم است که قدرت ارتعاش نوک قلم هندپیس را افزایش می‌دهد و همچنین ولوم جریان آب نیز با چرخیدن میزان جریان آب خروجی از قلم را افزایش می‌دهد. بورد الکترونیکی داخل جعبه اصلی شامل منبع تغذیه، نوسان ساز و تقویت کننده است که قسمت‌های الکترونیکی کویترون را کنترل می‌کند.
منبع تغذیه خود شامل یک ترانس کاهنده دیود، خازن و رگولاتور است. این قسمت باعث می‌شود برق شهری از طریق سیم وارد ابزار جرم‌گیری شود و با ورود به منبع تغذیه، ولتاژ آن کاهش یابد. رگولاتور هم باعث ثبات جریان و ولتاژ برق می‌شود. نوسان ساز هم با ایجاد سیگنالی متناوب با فرکانس 25 یا 30 کیلوهرتز باعث می‌شود سیم پیچ کویترون به درستی ارتعاش را ایجاد کند. البته بدون تقویت کننده نوسان ساز نمی‌تواند نوسان لازم را ایجاد کند و برای بهبود توان مغناطیسی هندپیس از تقویت کننده نیز استفاده می‌شود.
هندپیس و قلم
هندپیس شامل یک سیم پیچ است که با اعمال جریان متناوب روی آن میدان مغناطیسی متناوبی نیز به وجود می‌آید که موجب ارتعاش قلم می‌شود. ورودی هندپیس دارای یک بخش است که از طریق آن آب وارد می‌شود و همچنین سیم جریان الکتریسیته هم از همان جا به هندپیس راه می‌یابد.
وقتی آب وارد هندپیس می‌شود از ورقه‌های فرومغناطیس که انتهای آنها به هم چسبیده است عبور می‌کند و وارد مجرایی می‌شود که روی قلم برای عبور و خروج جریان آب طراحی شده است که در نهایت از نوک قلم خارج می‌شود. فشار خروج آب از نوک قلم معمولا زیاد است.
نوک قلم نوک تیز و از جنس فولاد ضد زنگ است که باعث می‌شود با ارتعاشی به بسامد 25 تا 30 هزار هرتز مرتعش شود و به کمک برخورد ذرات آب به دندان برخورد کند و جرم آن را جدا کند. معمولا قدرت قلم به حدی زیاد است که توانایی جداسازی هرگونه جرم و پلاک را از سطح دندان دارد. قلم را می‌توان از هندپیس جدا کرد و جداگانه آن را استریل کرد.
توجه داشته باشید که نوع قلم باید با دستگاه هماهنگ باشد. برخی قلم‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از نظر ابعاد، جنس و ضخامت با فرکانس 25 هزار هرتز بهترین عملکرد را دارند و برخی با فرکانس 30 کیلو هرتز هماهنگ هستند. البته برخی از قلم‌ها با هر کدام از دستگاه‌ها تطابق دارند و انتخاب آنها راحت است اما به طور کُلی باید حتما به این مورد توجه داشته باشید.
سیستم آب
همانطور که گفتیم در حین کار با کویترون گرمای زیادی در نوک دستگاه ایجاد می‌شود که باعث می‌شود هندپیس و بافت دهان گرم شود. سیستم آب می‌تواند به صورت موثری نوک دستگاه و دهان را خنک کند تا از آسیب به هر دوی آنها جلوگیری شود. آب از پشت هندپیس از طریق یک شیلنگ که با سیم برق مشترک است وارد می‌شود و با عبور از فیلتر وارد شیر برقی می‌شود. شیر برقی با فرمان اپراتور جریان آب کویترون را قطع و وصل می‌کند؛ معمولا جریان آب به وسیله یک پدال پایی بر روی زمین کنترل می‌شود تا دندانپزشک بتواند بدون استفاده از دست و با تمرکز بیشتر با کویرتون کار کند.
استفاده از دستگاه کویترون برای جرمگیری به چه کسانی توصیه می‌شود؟
معمولا کسانی که مجاب به استفاده از ابزار جرمگیری کویترون می‌شوند، قبلا به بهداشت دندان خود بی‌توجه بوده‌اند. حتی کسانی نیز که به صورت مرتب دندان‌های خود را مسواک زده‌اند اما کمتر از نخ دندان استفاده کرده‌اند ممکن است به جرمگیری دندان نیاز پیدا کنند. استفاده از دستگاه کویترون فقط در مطب‌های دندانپزشکی مجاز است و نباید جرمگیری دندان را به کسی غیر از دندانپزشک سپرد؛ چراکه اینکار به مهارت‌های خاصی احتیاج دارد.
مراقبت‌های بعد از استفاده از ابزار جرمگیری
معمولا بعد از جرم‌گیری برای افزایش زیبایی دندان از پولیش دندان برای پرداخت و صاف کردن دندان‌ها استفاده می‌شود. همزمان با پولیش کردن دندان، پلاک‌ها و جرم‌های باقی‌مانده به وسیله جرمگیر کویترون زدوده می‌شوند. در ادامه به برخی از مراقبت‌هایی که باید بعد از خروج از مطب دندانپزشکی رعایت کنیم اشاره می‌کنیم؛ رعایت این موارد باعث می‌شود نتایج جرمگیری موفقیت آمیز باشد:

مدد جو باید حداقل دو ساعت بعد از جرمگیری نوشیدنی و خوراکی مصرف نکند. همچنین خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های خیلی گرم و سرد نباید تا ساعات طولانی (حداقل 24 ساعت) استفاده شوند؛
ممکن است بعد از 2 تا 3 روز بعد از جرمگیری دندان حساسیت لثه داشته باشید. همچنین اگر با تورم و التهاب دندان مواجه بودید می‌توانید از کیسه یخ استفاده کنید.
اگر بعد از عمل جرمگیری درد احساس کردید می‌توانید از مسکن‌های ضعیف استفاده کنید و در صورت افزایش شدت درد دوباره به دندانپزشک مراجعه کنید تا مسکن‌های قوی‌تری برای شما تجویز کند.
برای تسریع و ایمن کردن روند بهبود دندان‌ها می‌توان به صورت روزانه از قرقره آب نمک استفاده کرد. توصیه می‌شود بعد از جرمگیری برای جلوگیری از عفونت از آب نمک استفاده کنید.
در نهایت مهم‌ترین نکته بعد از عمل جرمگیری این است که باید بهداشت دهان و دندان بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. استفاده از نخ دندان، مسواک و دهان شویه برای هر شخص، به خصوص افرادی که دندان خود را جرمگیری کرده‌اند ضروری است.