لاستیک رابردم

لاستیک رابردم که به معنی “سد لاستیکی” است، نوعی ورق نازک و کشسان از جنس لاتکس یا مواد مشابه است که در دندانپزشکی برای جداسازی و ایزولاسیون محیط عمل به کار می‌رود .لاستیک رابردم در حین انجام بسیاری از پروسیجرهای دندانپزشکی به کار رفته و سدی فیزیکی بین فیلد کار دندانپزشک و رطوبت حفره دهان ایجاد می‌کند. دندان‌هایی که قرار است بر روی آن‌ها کار شود در داخل حفره‌های تعبیه شده در رابردم قرار می‌گیرند و به این ترتیب میزان تسلط دندانپزشک بر روی آن‌ها افزایش می‌یابد. یکی از علل اصلی بروز حساسیت بعد از پرکردن دندان، تماس با بزاق یا خون در مرحله باندینگ است که نه تنها موجب می‌گردد که فرد تا چندین هفته با دندان درد دست و پنجه نرم کند،‌ بلکه علاوه بر آن ماندگاری ماده پرکننده را نیز کاهش می‌دهد. رابردم از آلودگی حفره دندان با بزاق یا خون در حین باندینگ جلوگیری می‌کند.

لاستیک رابردم کاربردهای متعدد و کارآمدی دارد که در ادامه به توضیح آن می پردازیم:

محافظت از بیمار:

– جلوگیری از بلعیده شدن ابزار و مواد: رابردم از بلعیده شدن تصادفی ابزارهای کوچک دندانپزشکی مانند سوهان، فایل و مواد شستشو دهنده توسط بیمار جلوگیری می کند.

– کاهش خطر عفونت: رابردم با ایجاد یک سد فیزیکی بین دندان مورد نظر و بقیه دهان، از انتشار بزاق و میکروب ها به محل عمل جلوگیری می کند و خطر عفونت را کاهش می دهد.

محافظت از دندانپزشک:

– محیط خشک و تمیز: رابردم با جلوگیری از ورود بزاق به محل عمل، محیطی خشک و تمیز برای دندانپزشک فراهم می کند که انجام کار را آسان تر و دقیق تر می کند.

– دید واضح: رابردم با کنار زدن لب ها و زبان، دید واضحی از دندان مورد نظر به دندانپزشک می دهد.

حال پس از اشاره به کاربردهای اصلی لاستیک رابردم در درمان به عوامل موثر در انتخاب نوع رابردم برای درمان میپردازیم.

انتخاب نوع رابردم برای درمان به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• نوع درمان:

اندودانتیکس: برای درمان ریشه دندان (اندودانتیکس) از رابردم لاتکس بدون پودر استفاده می شود. این نوع رابردم انعطاف پذیری بالا و خاصیت ضد آب دارد و به راحتی در کانال ریشه قرار می گیرد.

ترمیمی و زیبایی: برای ترمیم و زیبایی دندان می توان از رابردم لاتکس با پودر یا رابردم غیر لاتکس استفاده کرد. رابردم لاتکس با پودر چسبندگی بیشتری به دندان دارد و از لثه در برابر مواد ترمیمی محافظت می کند.

جراحی دهان و دندان: برای جراحی دهان و دندان از رابردم غیر لاتکس استفاده می شود. این نوع رابردم مقاومت بالایی در برابر پارگی و مواد شیمیایی دارد.

•  حساسیت بیمار:

حساسیت به لاتکس: اگر بیمار به لاتکس حساسیت دارد، باید از رابردم غیر لاتکس استفاده شود.

حساسیت به طعم: اگر بیمار به طعم خاصی حساسیت دارد، می توان از رابردم بدون طعم استفاده کرد.

•  ترجیح دندانپزشک:

تجربه و مهارت: دندانپزشک با توجه به تجربه و مهارت خود نوع رابردم را انتخاب می کند.

نوع رابردم موجود: دندانپزشک ممکن است به دلیل تنوع رابردم موجود در مطب، نوع خاصی را انتخاب کند.

•  قیمت:

هزینه رابردم به نوع آن، برند و مطب دندانپزشکی بستگی دارد و عاملی است که برای برخی دندانپزشکان مورد توجه است.

ورقه‌های رابردم اغلب از جنس لاتکس بوده و در موارد حساسیت به این ماده، از ترکیب نیتریل در ساخت آن‌ها استفاده می‌شود. دندانپزشک می‌تواند رابردم را به روش‌های گوناگون بسته به کاربرد مد نظر خود در داخل دهان فیکس نماید. گاهی اوقات حتی می‌توان یک وج کوچک از رابردم را نیز در فاصله بین دو دندان مجاور کار گذاشت.

در اغلب موارد از یک کلمپ در محل آخرین دندان خلفی برای نگه داشتن رابردم استفاده می‌شود. همچنین برای راحتی بیشتر، معمولاً بین رابردم و پوست اطراف دهان یک دستمال کاغذی قرار داده می‌شود. به علاوه می‌توان رابردم را با استفاده از یک فریم فلزی در خارج دهان در جای خود تثبیت نمود.

هدف استفاده از رابردم این است که یک یا چند دندان تحت درمان از سایر دندان ها و محیط دهان جدا(ایزوله) شوند.رابردم از جمله وسایلی است که برای ایزولاسیون محیط دهان و جداسازی دندان از این محیط، برای عمل و ترمیم در دندانپزشکی و توسط دندانپزشک برای انواع درمان‌های دندانپزشکی نظیر دندانپزشکی اطفال، ترمیمی و زیبایی، اندودانتیکس و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.حال بصورت کلی اشاره خواهیم کرد که استفاده از رابردم در هر نوع  درمان، به چه منظوری خواهد بود:

– اندودانتیکس: رابردم در درمان ریشه دندان (اندودانتیکس) برای جلوگیری از آلودگی کانال ریشه و افزایش موفقیت درمان بسیار ضروری است.

-ترمیمی و زیبایی: رابردم در ترمیم و زیبایی دندان برای جلوگیری از تماس مواد ترمیمی با بزاق و افزایش کیفیت کار به کار می رود.

-کودکان: رابردم در دندانپزشکی کودکان برای آرامش کودک و جلوگیری از حرکت ناگهانی او حین کار به کار می رود.

-جراحی دهان و دندان: رابردم در جراحی دهان و دندان برای ایجاد محیطی استریل و جلوگیری از خونریزی به داخل دهان به کار می رود.

مواد سازنده لاستیک رابردم

مواد سازنده لاستیک رابردم به نوع آن بستگی دارد. به طور کلی، دو نوع رابردم وجود دارد:

1. رابردم لاتکس:

لاتکس طبیعی: این نوع رابردم از شیره درخت کائوچو تهیه می شود. لاتکس طبیعی انعطاف پذیری بالا، مقاومت کششی خوب و خاصیت ضد آب دارد.

لاتکس مصنوعی: این نوع رابردم از مواد شیمیایی مانند پلی ایزوپرن و پلی بوتادین تهیه می شود. لاتکس مصنوعی به اندازه لاتکس طبیعی انعطاف پذیر نیست، اما مقاومت بیشتری در برابر پارگی و مواد شیمیایی دارد.

1. رابردم غیر لاتکس:

نیتریل: این نوع رابردم از پلیمر نیتریل بوتادین ساخته می شود. نیتریل مقاومت بالایی در برابر پارگی، مواد شیمیایی و سایش دارد.

پلی وینیل کلراید: این نوع رابردم از پلیمر پلی وینیل کلراید ساخته می شود. پلی وینیل کلراید ارزان تر از نیتریل است، اما مقاومت کمتری در برابر پارگی و مواد شیمیایی دارد.

علاوه بر مواد اولیه، رابردم ممکن است حاوی مواد افزودنی زیر نیز باشد:

رنگ: رابردم در رنگ های مختلفی مانند آبی، سبز، صورتی و مشکی تولید می شود. رنگ رابردم به سلیقه دندانپزشک و بیمار بستگی دارد.

طعم: برخی از رابردم ها طعم دار هستند، مانند طعم نعنا یا توت فرنگی. طعم دهنده ها برای خوشایندتر کردن طعم رابردم برای بیمار استفاده می شوند.

مواد ضدعفونی کننده: بعضی از رابردم ها حاوی مواد ضدعفونی کننده هستند که برای جلوگیری از رشد میکروب ها استفاده می شوند.

انتخاب نوع رابردم به عوامل مختلفی مانند نوع درمان، حساسیت بیمار و ترجیح دندانپزشک بستگی دارد.

مزایای استفاده از لاستیک رابردم

برای پرکردگی‌های جزئی معمولاً نیازی به استفاده از رابردم نخواهد بود ، به خصوص در دندان‌های قدامی  اما با این حال، هر زمان که درمان روی بخش میانی تا خلفی دهان باشد، استفاده از رابردم برای ایزوله کردن ناحیه تحت درمان و محافظت از آن در برابر ورود رطوبت (بزاق یا خون) ضروری خواهد بود. در یک توضیح کلی میتوان مزیت های استفاده از لاستیک رابردم را به صورت زیر برشمرد:

1.  استفاده از لاستیک رابردم موجب جلوگیری از آلوده شدن کاویته دندان با بزاق یا خون در حین انجام فرآیند باندینگ میشود.  باندینگ ضعیف ماده ترمیمی موجب جدا شدن آن از محل میشود و در این حالت احتمال پوسیدگی  دندان در زیر ماده ترمیمی وجود دارد.

1. وجود رابردم، خیال دندانپزشک و بیمار را از بابت جلوگیری از بلع مواد و اجسام خارجی ریز راحت میکند.

1.  اختلاف رنگ بین رابردم و دندانی که مورد درمان قرار میگرد، این امکان را برای پزشک فراهم میکند که دید بهتری جهت درمان داشته باشد

1. با بستن لاستیک رابردم در هنگام درمان از لب‌ها، زبان و گونه‌ها، در برابر آسیب ناشی از دریل کردن دندان محافظت میشود. همچنین فایل‌های ظریف به کار رفته در درمان اندو نیز دیگر احتمال آسیب به بافت‌های اطراف را نخواهند داشت.

1. اگر علاوه بر استفاده از رابردم، از وج‌هایی ظریفی در بین دندان‌های مجاور استفاده کرد، ترکیب این دو در کنار یکدیگر از آسیب به لثه‌ها جلوگیری کرده و  یک منطقه کار تمیز را در اختیار دندانپزشک قرار می‌دهد.

1. وجود لاستیک رابردم در حین درمان مانع از تداخل هوای تنفسی فرد با کار دندانپزشک می‌گردد

1. ادر حالتی که  از لاستیک رابردم استفاده شود، از ورود باکتری‌های موجود در بزاق به داخل کانال ریشه در حین درمان اندو کاملا جلوگیری میشود.

1.  اگرچه برای پر کردن دندان با مواد فلزی احتیاجی به محیط کاری خشک نیست، اما استفاده از رابردم در این موارد نیز علاوه بر مزایای فوق، باعث می‌شود که هرگونه ذرات اضافی آمالگام که در حین دریل کردن خارج می‌شوند، بر روی رابردم قرار بگیرند و وارد دهان نشوند.

با وجود تمام مزایا و نکات مثبتی که استفاده از لاستیک رابردم برای دندانپزشک و بیمار به همراه دارد ، با این وجود در برخی موارد و در بعضی شرایط، دندانپزشکان از لاستیک رابردم استفاده نمیکنند. از جمله این موارد میتوان به گزینه های زیر اشاره نمود:

 معاینات ساده: معاینات ساده دندان و جرمگیری، لزومی به استفاده از رابردم ندارند.

• ترمیم های کوچک: در ترمیم های کوچک دندان، مانند پر کردن دندان با کامپوزیت، استفاده از رابردم اختیاری است.

• درمان های زیبایی: برای درمان های زیبایی دندان، مانند بلیچینگ، استفاده از رابردم ضرورتی ندارد.

• عدم تمایل بیمار: گاهی اوقات بیمار به دلیل احساس ناخوشایند، تمایلی به استفاده از رابردم ندارد.

• عدم مهارت دندانپزشک: استفاده از رابردم نیاز به مهارت و تجربه دارد. برخی از دندانپزشکان به دلیل عدم مهارت کافی، از رابردم استفاده نمی کنند.

• کمبود وقت: استفاده از رابردم زمان عمل را افزایش می دهد. در برخی موارد، به دلیل کمبود وقت، دندانپزشک از رابردم استفاده نمی کند.

• هزینه: در برخی موارد، به دلیل هزینه اضافی ای که استفاده از رابردم به همراه دارد، بیمار از استفاده آن امتناع می کند.

• مشکلات تنفسی: برای بیمارانی که مشکلات تنفسی دارند، گاها استفاده از رابردم مشکل ایجاد کند.
• کودکان: استفاده از رابردم برای کودکان بسیار سخت و ناخوشایند است.

• دندان های کج و نامرتب: در دندان های کج و نامرتب، استفاده از رابردم دشوار است.

• حساسیت به لاتکس: برخی از افراد به لاتکس حساسیت دارند. در این موارد، از رابردم غیر لاتکس استفاده می شود.

در این مقاله در مورد لاستیک رابردم، کاربردها و مزایای آن صحبت کردیم.هرچند همچنان تمامی دندانپزشکان در مورد ضرورت و موارد استفاده یا عدم استفاده از لاستیک رابردم به اجماع و توافق نرسیده اند اما در برخی از شرایط و کیس درمان و خصوصاً در صورت عدم وجود جایگزین مناسب، استفاده از رابردم در نتیجه کار دندانپزشک و رضایت بیماران قطعا تاثیر مثبت و به سزایی خواهند داشت.