آمالگام

آمالگام چیست؟

آمالگام دندانپزشکی یک ماده پرکننده دندانی نسبتاً ارزان و بادوام است و برای پر کردن حفره‌های دندانی بزرگ و دندان‌های آسیاب مناسب است.آمالگام دندانی از ترکیب پودر آمالگام و جیوه ساخته می‌شود. پودر آمالگام از ترکیب فلزات نقره، مس و قلع ساخته می‌شود. نسبت ترکیب این فلزات در آمالگام‌های مختلف متفاوت است. به طور معمول، پودر آمالگام حاوی 70 تا 75 درصد نقره، 20 تا 25 درصد مس و 5 تا 10 درصد قلع است.جیوه به عنوان چسب بین ذرات پودر آمالگام عمل می‌کند. جیوه یک فلز مایع است که در دمای اتاق به سرعت با ذرات پودر آمالگام واکنش نشان می‌دهد و یک ترکیب جامد تشکیل می‌دهد.

نحوه قرار دادن آمالگام دندانی

آمالگام دندانی در طی یک جلسه درمانی توسط دندانپزشک قرار داده می‌شود. دندانپزشک ابتدا حفره دندان را آماده می‌کند. این کار شامل تراش دندان برای ایجاد فضایی مناسب برای قرار دادن آمالگام است.

پس از آماده شدن حفره دندان، دندانپزشک پودر آمالگام را با جیوه ترکیب می‌کند. این ترکیب به سرعت سفت می‌شود و یک پرکننده دندانی محکم و بادوام ایجاد می‌کند.

دندانپزشک سپس پرکننده آمالگام را به آرامی در حفره دندان قرار می‌دهد. پس از آن، دندانپزشک از یک ابزار مخصوص برای صاف کردن و صیقل دادن پرکننده آمالگام استفاده می‌کند.

تاریخچه آمالگام

آمالگام در سال 1812 توسط یک شیمیدان انگلیسی کشف شد و در سال 1833 به همگان معرفی شد. دندانپزشکان تا قبل از پی بردن به کاربرد آمالگام در دندانپزشکی از موادی مثل سرب، طلا، چوب پنبه و صمغ برای پر کردن دندان استفاده می‌کرند. تا مدتی بعد از استفاده از آمالگام در دندانپزشکی، هنوز استفاده از طلا، نقره و قلع بر آمالگام ترجیح داده می‌شود.
با افزایش شهرت آمالگام در آمریکا این ماده به یکی از پرکاربردترین مواد دندانپزشکی تبدیل شد که البته برخی از مافیاهای دندانپزشکی آمریکا استفاده از آن را ممنوع کردند. دندانپزشکان از هر ماده‌ای به جز آمالگام (کادمیوم، بیسموت، پلاتین و آنتیموان) استفاده می‌کردند. با تغییر جزئی فرمول آمالگام در سال 1895، نظر همه تغییر کرد و جهان به سمت استفاده از این ماده آلیاژی برای دندانپزشکی مایل شد. در سال 1963 ترکیب کنونی آمالگام که بسیار محکم‌تر است و حساسیت ایجاد نمی‌کند به دست آمد و باعث شد این ماده تا مدت‌ها به عنوان اولین پر کننده جهان استفاده شود. امروزه کامپوزیت هم به عنوان یک رقیب برای آمالگام به کار می‌رود.

مزایا استفاده از آمالگام

آمالگام مزایای زیادی نسبت به سایر مواد دارد که به برخی از آنها در زیر اساره شده است.

1-دوام بالا:

آمالگام کامل یک ماده بادوام است و می‌تواند تا 15 سال دوام داشته باشد. این امر به دلیل مقاومت بالای آمالگام کامل در برابر سایش و شکستگی است.از آنجایی که ماندگاری ماده آمالگام زیاد است، عمدتا در مواردی که پوسیدگی‌ها و خرابی‌های دندان بسیار زیاد است و یا دندان خراب شده در عقب حفره دهان قرار گرفته و فشار زیادی برای جویدن به آن وارد می‌شود، استفاده از این ماده نقره‌ای رنگ بسیار پرکاربرد است.

2-حفاظت از دندان:
این ماده نقره‌ای به خوبی در تمام نقاط و درزها و فرورفتگی‌ها نفوذ می‌کند و باعث پر شدن کامل دندان می‌شود؛ بنابراین از نفوذ باکتری‌ها به نقاط عمقی دندان جلوگیری می‌شود.همچنین فلزات نقره و مس از خاصیت ضدباکتریایی برخوردار هستند.

3-مقاومت در برابر سایش:
آمالگام در برابر سایش مقاومت خوبی دارد. این امر به دلیل وجود فلزات نقره و مس در ترکیب آمالگام کامل است. فلزات نقره و مس از مقاومت بالایی در برابر سایش برخوردار هستند.

4-سرعت سخت شدن بالا:
آمالگام به صورت خودکار و به سرعت سخت می‌شود و استفاده از آن در نواحی از دهان که ایزوله نگه داشتن یا خشک نکه داشتن آن سخت است، کاربرد دارد. مثلا در نواحی زیر لثه‌ای استفاده از آمالگام گزینه بهتری محسوب می‌شود.
آمالگام برای کسانی که نمی‌توانند مدت طولانی روی صندلی دندانپزشکی بنشینند مناسب است. از آنجایی که ترمیم دندان با آمالگام بسیار سریع‌تر از کامپوزیت است، کاربرد آن برای کودکان یا نیازهای خاصی دارند بیشتر است.

معایب

آمالگام علاوه بر مزایا، معایبی نیز دارد که توصیه می‌شود حتما در این مورد دقت کافی داشته باشید.
1-رنگ تیره:
از معایب آمالگام‌ها می‌توان به رنگ نقره‌ای آن و ظاهر غیر طبیعی اشاره کرد. اگرچه این ماده استحکام و دوام بالایی دارد اما به دلیل اینکه رنگ آن شبیه دندان نیست، این ماده برای دندان‌هایی که در معرض دید هستند شکل غیر طبیعی ایجاد می‌کند.

2-نیاز به تراش بیشتر:
یکی دیگر از نکات منفی این ماده این است که دندانپزشک برای تثبیت این ماده باید قسمت بیشتری از ساختمان دندان را بر دارد. بنابراین تعبیه کامپوزیت با تراش کمتری همراه است و برای آمالگام تراش بیشتری لازم است.

3-حساسیت به سرما و گرما:
آمالگام همچنین به دلیل اینکه فلزی است، به راحتی سردی و گرمی را به عصب دندان منتقل می‌کند و باعث می‌شود فرد بیشتر به سرما و گرما حساس باشد. البته این حساسیت معمولا تا دو ماه بعد از جراحی از بین می‌رود. همچنین ممکن است درصد کمی از افرادی که از آمالگام استفاده کرده‌اند دچار حساسیت‌های پوستی در دهان (مثل کهیر یا قرمزی) شوند که این حساسیت‌ها نیز کوتاه مدت است و خیلی موجب رنجش شخص نمی‌شود.

نکات مهم در رابطه با کار با آمالگام

• -اگر حساسیت به جیوه دارید، نباید از آمالگام کامل استفاده کنید.
• -اگر دندان‌های جلویی شما دارای پوسیدگی هستند، ممکن است استفاده از آمالگام کامل توصیه نشود.
• -اگر دندان‌های شما دارای حفره‌های بزرگ هستند، ممکن است نیاز به چند جلسه درمانی برای قرار دادن آمالگام کامل داشته باشید.

   

انواع آمالگام‌ها
آمالگام یک ماده خاص است و از یک ترکیب خاص تشکیل شده است. اما نوع استفاده از آمالگام متفاوت است و ممکن است دندانپزشکان از آمالگام‌های متفاوتی برای ترمیم دندان بیماران استفاده کنند. امروزه استفاده از نمونه‌های دست ساز آمالگام که پزشک با مخلوط پودر آمالگام با جیوه بدست می‌آورد کمتر شده است و حالا آمالگام‌های کپسولی هستند که مورد استقبال قرار میگیرند. آمالگام‌های کپسولی خود انواع و برندهای مختلفی دارند که در بسته‌های چند عددی تولید و تهیه می‌شوند.
برخی برندهای آمالگام کپسولی شامل:

Cinalux
Ardent
Sepehr
GK

و … است که این شرکت‌ها آمالگام‌های خود را در قالب بسته‌های 1 و 2 و 3 و 5 واحدی ارائه می‌کنند.

مواد جایگزین آمالگام‌ها
موادی وجود دارند که می‌توان از آنها به عنوان یک جایگزین برای آمالگام استفاده کرد. ممکن است در برخی موارد خاص یا به تشخیص خود مددجو نخواهیم از آمالگام استفاده کنیم که در این شرایط باید مواد دیگری را به کار ببریم. دندانپزشک باید با توجه به شرایط و بر اساس محل حفره در دهان و میزان پوسیدگی دندان مورد نظر بهترین جایگزین برای آمالگام را به مددجو به کار ببرد. یکی از مهم‌ترین جایگزین‌های آمالگام رزین‌های کامپوزیت هستند که در ادامه آن را توضیح می‌دهیم:

کامپوریت رایج‌ترین جایگزین برای آمالگام‌های دنتال است که به دلیل سفید بودن آن، از آن به عنوان مواد همرنگ دندان نیز نام برده می‌شود. کامپوزیت‌ها یک نوع پلیمر تقویت شده هستند که از فیلر یا پودر شیشه ساخته می‌شوند. تنوع رنگی کامپوزیت‌ها متنوع است و می‌توان از کامپوزیت‌های طبیعی یا براق استفاده کرد. برای سخت کردن کامپوزیت‌ها از یک دستگاه به نام لایت کیور که نور آبی ساتع می‌کند استفاده می‌شود تا ترمیم کاملا به خوبی پیش برود.
امروزه پر کردن دندان با استفاده از کامپوزیت نیز بسیار رایج است و این کار باعث طبیعی‌تر شدن دندان آسیب دیده می‌شود.

کامپوزیت نسبت به آمالگام مزایا و معایبی دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:

مزایا استفاده از کامپوزیت:
مهم‌ترین مزیت کامپوزیت این است که به خوبی می‌تواند دندان را زیباسازی کند. در واقع در دندانپزشکی زیبایی کامپوزیت به عنوان یکی از عناصر اصلی استفاده می‌شود و باعث می‌شود رنگ دندان‌ها طبق میل مددجو زیبا به نظر برسد. همچنین در صورتی که مددجو بخواهد رنگ دندان طبیعی داشته باشد، دندانپزشک رنگ‌های مختلف را ترکیب می‌کند تا دقیقا به رنگ دندان‌های بیمار برسد.
کامپوزیت مثل یک لایه چسبی به دندان می‌چسبد؛ بنابراین دندانپزشک لازم نیست قسمت‌های سالم دندان را بتراشد و فقط پوسیدگی‌های دندان را از بین می‌برد. این در حالی است که برای استفاده از آمالگام باید بخشی از قسمت‌های سالم دندان را نیز تراش داد.
معایب استفاده از کامپوزیت:
اولین عیب کامپوزیت این است که برخلاف آمالگام وقتی که دندان را با کامپوزیت ترمیم می‌کنیم دچار حساسیت‌های دهانی می‌شویم که بیشتر به خاطر رنگ سفید کامپوزیت است. همچنین ممکن است نور آبی که از دستگاه لایت کیور خارج می‌شود در شرایطی (عدم دقت کافی یا خرابی دستگاه) باعث آسیب‌های سطحی به لثه و دهان شود.
از معایب دیگر کامپوزیت می‌توان به این اشاره کرد که ممکن است رنگ کامپوزیت در اثر خوردن غذاها و نوشیدنی‌های گرم و سرد تغییر کند و حالت اولیه را از دست بدهد. همچنین به مرور زمان ممکن است ترک‌های بسیار ریزی در سطح کامپوزیت ایجاد شود که این ترک‌ها باعث نفوذ باکتری‌ها به عمقی‌ترین بخش‌های دندان و ایجاد پوسیدگی شوند. بنابراین می‌توان گفت که دوام و پایداری کامپوزیت تا حد زیادی از آمالگام کمتر است.
همچنین در آخرین قسمت هم باید افزود که هزینه ترمیم دندان با کامپوزیت به طور قابل توجهی از هزینه آمالگام بیشتر است و کسی که درخواست ترمیم با کامپوزیت را دارد باید این مورد را هم در نظر بگیرد.

نتیجه‌گیری
بنابراین با ذکر کردن مزایا و معایب آمالگام و کامپوزیت در بخش‌های مختلف متوجه شدیم که هر کدام برای افراد خاصی و برای شرایط خاصی مناسب‌اند و نمی‌توان یکی از آنها را کنار گذاشت. آمالگام هنوز هم یک ماده قدرتمند و ایده‌آل برای ترمیم دندان محسوب می‌شود که کامپوزیت هم نتوانسته جای آن را بگیرد. البته باید توجه داشته باشید که برای انتخاب ماده ترمیمی مناسب و جایگزین کردن آمالگام باید حتما با یک دندانپزشک مجرب و متعهد مشورت داشته باشیم و دندانپزشک هم باید دقیقا صلاح آن دندان را در نظر بگیرد.

چرا در آمالگام از جیوه استفاده می‌شود؟

می‌توان گفت که تقریبا 50 % از آمالگام جیوه است و بقیه آن از مس، قلع و نقره تشکیل می‌شود. جیوه برای اینکه مواد مختلف موجود در آلیاژ را به هم بچسباند و یک ماده قوی و بادوام جامد بسازد ضروری است. در واقع جیوه کمک می‌کند در حین استفاده از آمالگام این ماده مایع باشد و بعد از مدتی به ماده جامد محکمی تبدیل شود. همچنین جیوه به خوبی مواد پودری را با خود مخلوط می‌کند. در واقع این خواص بی‌نظیر جیوه است که باعث می‌شود در یک ماده دندانپزشکی مهم مثل آمالگام از آن استفاده شود؛ به طوری که تا زمانی که دانشمندان به درصد مناسبی از جیوه در این آلیاژ نرسیدند، آمالگام به خوبی مورد استفاده قرار نگرفت.

تا حد امکان از ماده پر کردنی استفاده نکنید!
پیشگیری از پوسیدگی دندان بهترین راه حل برای سالم نگه داشتن آن است. در واقع بهترین ماده برای پر کردن دندان همان دندان است و بیمار و دندانپزشک هر دو باید سعی کنند تا حد امکان از تخریب دندان‌ها پیشگیری کنند. قطعا آمالگام یا هر ماده دیگری نمی‌تواند کاملا جایگزین دندان باشد و دندان‌های طبیعی بهترین نعمت هستند که به صورت رایگان در اختیار ما قرار گرفته‌اند.
توصیه می‌کنیم برای اینکه ریسک پوسیدگی دندان را کاهش دهید از نکات زیر استفاده کنید:

1-حداقل دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید دندان‌هایتان را مسواک بزنید.
2-یک بار در روز دندان‌هایتان را نخ بکشید.
3-از رژیم غذایی متعادل که حاوی چربی، نمک و قند کمتری است استفاده کنید.
4-به صورت منظم (6 ماه یکبار) به دندانپزشکی مراجعه کنید تا از سالم بودن دندان‌ها اطمینان حاصل کنید.

سخن آخر
این ماده فلزی محکم، با دوام، مطمئن و سالم است که دندانپزشکان سال‌هاست از آن برای ترمیم دندان استفاده می‌کنند. این ماده به نسبت ارزان‌تر است و استفاده از آن آسان است. آمالگام مدت کوتاهی نرم می‌ماند و بعد به سرعت سخت‌تر می‌شود و حفره‌های دندان را به طور کامل پر می‌کند. طول عمر بالای آمالگام مثال زدنی است و هیچ ماده‌ای توانایی مقاومت آمالگام را در دهان ندارد؛ طول عمر آمالگام به بیش از 10 سال می‌رسد که کامپوزیت نصف این مقدار را پوشش می‌دهد.
بنابراین توصیه می‌شود دندانپزشکان عزیز و همچنین بیماران آنها در استفاده از آمالگام تردید نداشته باشند و با خیال آسوده دندان را ترمیم کنند.