توربین

توربین دندانپزشکی ابزارهای چرخشی با سرعت بالا هستند که از آن برای برداشتن پروتز و پوسیدگی دندان در کوتاه‌ترین زمان ممکن استفاده می‌شود. توربین‌ها با استفاده از هوای فشرده شده از طریق شلنگ یونیت دنداپزشکی و توسط کوپلینگ به حرکت درمی‌آید. این ابزار، مهم‌ترین ابزار در دندانپزشکی ترمیمی به حساب می‌آید. توربین دندانپزشکی دارای سرعت بالا و گشتاوری کم بوده و نیروی جانبی چندانی به موتور و هندپیس وارد نمی‌کند.

نحوه عملکرد توربین دندان‌پزشکی:

مبنای عملکرد این ابزارها تبدیل انرژی پتانسیل ذخیره شده به انرژی چرخشی است که موجب به حرکت درآوردن سر این هندپیس‌ها می‌گردد. وقتی هوای فشرده وارد توربین دندانپزشکی می‌شود، شافت و پروانه روی بلبرینگ حرکت کرده و می‌چرخند. در مرحله بعد همان هوا از سوراخ دیگری خارج می‌شود که تقریبا دو برابر سوراخ هوای ورودی است. هوای خروجی از طریق بخش دیواری توربین به سمت انتهای توربین هدایت می‌شود. در میان تمامی ابزارهای چرخشی، توربین‌ها جزو سریع‌ترین ابزارها به شمار آمده و سرعتی بین ۱۰۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰۰ دور در دقیقه دارند. این در حالیست که کمترین گشتاور را نیز دارند و سرعت آن‌ها در هنگام کار تقریباً نصف سرعت آزاد این ابزارهاست. این سرعت بالا موجب می‌گردد که انرژی قابل توجهی به شکل نیروی اصطکاک آزاد شده و در نتیجه نیاز به سیستم ایریگیشن با آب و به کارگیری هوا جهت پایین آوردن دمای سیستم توجیه گردد.
در داخل توربین لوله‌هایی وجود دارد که از یک لوله بزرگ برای حمل هوا و یک لوله کوچک برای حمل آب استفاده می شود. لازم به ذکر است که آب نقش مهمی در خنک شدن فرز و سایش سطح دندان دارد که توسط پاشش (پودر) صورت می‌گیرد.

اجزای مختلف توربین:
این هندپیس دارای دو بخش هد و بدنه است. داخل بخش هد، کاتریج که مهمترین قسمت این ابزار می‌باشد قرار گرفته است. کاتریج در دو نوع ایربرینگی و بلبرینگی وجود دارد:
-مدل ایربرینگی شامل دو بوش و یک پروانه است. این مدل به دلیل ساختارش نیاز به فشار هوای بیشتری نسبت به نوع بلبرینگی دارد.
-مدل بلبرینگی شامل یک شفت، یک پروانه، دو بلبرینگ و دو اورینگ می‌باشد.
لازم به ذکر است; اساس کار کارتریج توربین بلبرینگ، کیفیت کار بالاتر نسبت به کارتریج توربین ایربرینگ است.
از دیگر قسمت‌های هد توربین می‌توان به سه نظام اشاره کرد که بر اساس نوع توربین، متفاوت است. بصورت کلی 3 نوع سه نظام تعریف شده است:
۱- سه نظام فشاری ۲- سه نظام آچاری : (توربین های زیمنس) ۳- سه نظام فشاری توسط فرز : (توربین های سوپرتک و فارو و سوپر آل ایر)
در یک توربین معمولی در قسمت بدنه دو لوله با قطر غیر یکسان جهت تامین آب و هوای مورد استفاده، قرار دارند. از دیگر اجزایی که ممکن است در بعضی توربین ها وجود داشته باشد می توان از فیبرهای نوری، اگزوز برای خروجی آب یا هوا و یا هردو و کابل تصویر اشاره کرد.

عوامل موثر در انتخاب توربین:
سرهندپیس:

 میزان تسلط و دید دندان‌پزشک نسبت به محیط کار خود بر روی دندان، ارتباط تنگاتنگی با اندازه سر توربین دارد. هرچه سر توربین کوچکتر باشد، تسلط و دید پزشک نیز بیشتر خواهد بود و این امر سهولت کار دندانپزشکی را افزایش می‌دهد. ارتفاع سر نیز نکته مهم دیگری است که باید در کنار توجه به فرز مدنظر قرار گیرد.

گشتاور:

منظور از گشتاور،‌ قابلیت ابزار چرخنده برای چرخش در برابر مقاومت است. بنابراین هرچه گشتاور دستگاه بالاتر باشد، توانایی توربین در ادامه دادن به چرخش بیشتر خواهد بود.

صدا و لرزش:

صدایی که توربین حین انجام کار تولید می‌کند ممکن است برای برخی از بیماران آزاردهنده باشد. بنابراین هرچه لرزش دستگاه سریعتر باشد، شمار دسی‌بل‌های صدای تولیدشده آن نیز کمتر بوده و درنتیجه کمتر آزاردهنده خواهد بود.

حفره‌های ایریگیشن:

از آنجا که سرد کردن دندان بایستی به منظور جلوگیری از اعمال حرارت بیش از حد به پالپ صورت گیرد و همچنین مواد جداشده از دندان نیز بایستی خارج شوند تا دید بهتری برای دندانپزشک ایجاد گردد، در نتیجه ایریگیشن محیط کار توربین با اسپری هوا و آب امری ضروری است. علت دوم برای ضرورت سیستم ایریگیشن این است که این سیستم موجب پایین آوردن حرارت درون سر توربین گردیده و بنابراین مانع از حرارت دیدن بیش از حد و آسیب به دستگاه می‌گردد.
تعداد مناسب حفره‌های ایریگیشن برای یک توربین ۴ عدد است. کمتر از ۴ حفره به اندازه کافی دما را پایین نمی‌آورد و در صورتی که تعداد حفره‌ها بیش از این تعداد باشد نیز بار اضافی به توربین تحمیل می‌گردد.

چراغ توربین:

وجود نور کافی برای دیدن محیط کار امری ضروری است که در انتخاب توربین نمی‌توان از آن چشم پوشی کرد. قبل‌تر از چراغ هالوژنی برای اینکار استفاده می‌شد اما امروزه چراغ LED با توان بالا و ماندگاری بیشتری که در مقایسه با دیگر چراغ‌های توربین دارد و با توجه به سفید بودن نور آن که دیدی واقع‌گرایانه و فاقد سایه را از محیط کار توربین به دست می‌دهد، جای چراغ‌های هالوژنی را گرفته است.

توان:

هرچه توان دستگاه بالاتر باشد، کارآیی آن نیز بیشتر بوده و دندانپزشک با سهولت بیشتری قادر به استفاده از هندپیس توربین خواهد بود.
-مواد سازنده: موادی که در ساخت توربین به کار رفته‌اند نیز از اهمیت بالایی برخوردارند؛ چراکه این مواد مقاومت کلی دستگاه را تعیین می‌کنند. از میان فلزات مختلفی که در ساخت توربین‌های دندانپزشکی به کار می‌روند (همانند آلومینیوم، کروم یا تیتانیوم)، تیتانیوم به دلیل سبکی و مقاومت بالا بر سایرین ارجحیت دارد.

طراحی دسته توربین:

استفاده از ابزارهایی که دسته آن‌ها دندانه‌دار و دارای پستی و بلندی است، از لیز خوردن توربین جلوگیری به عمل می‌آورد. اگرچه ناهموار بودن دسته و دسته‌های شیاردار تمیز کردن این ابزارها را با مشکل مواجه می‌سازد، با این حال اکنون تجهیزاتی وارد بازار شده‌اند که مطابق با اصول ارگونومی طراحی شده و در عین حال تمیز کردن آن‌ها نیز آسان است.

ویژگی‌های اصلی یک توربین خوب:

1-برند معتبر و تایید شده‌ای دارد
2-وزن آن تا حد ممکن کم بوده و دسته و بدنه‌ای با ارگونومی مناسب دارد
3-لرزش و در نتیجه صدای آن کم می‌باشد
4-با کوپلینگ‌های استاندارد موجود در بازار سازگار است
5-سرعت چرخش آن قابلیت تنظیم دارد
6-دارای چراغ led مناسب می‌باشد
7-از ضمانت و گارانتی معتبر برخوردار است

عوامل موثر در افزایش طول عمر توربین دندانپزشکی:

1-محافظت از بلبرینگ
بلبرینگ یکی از اصلی‌ترین اجزایی است که در یک توربین ممکن است دچار خرابی گردد. علل این خرابی عبارتند از:
-قطعات جداشده از دندان
-فشار هوای بیش از حد
-دمای بسیار بالا در حین فرآیند استریلیزاسیون
-فرسایش دستگاه
-آب موجود در محفظه هوای فشرده
-استفاده از مته‌های خم شده یا نامناسب برای دستگاه
-استفاده از بلبرینگ‌های بی‌کیفیت و متفرقه
-نگهداری اشتباه یا ناکافی از قطعات که منجر به باقی ماندن ذرات جامد در داخل سر توربین می‌گردد.

معمولاً بلبرینگ توربین مشمول گارانتی‌های معمول تجهیزات دندانپزشکی نبوده و بنابراین نگهداری آن یک دغدغه جدی برای دندانپزشکان به شمار می‌رود. علت این امر آن است که این اجزا از لحظه‌ای که برای اولین بار مورد استفاده قرار می‌گیرند، در معرض استهلاک قرار دارند. بنابراین هرچه این تجهیزات بهتر روغن‌کاری شوند و نیروی کمتری در استفاده از آن‌ها به کار برده شود، ماندگاری آن‌ها بالاتر خواهد بود. از همین رو پیشنهاد می‌شود که از توربین‌های با بلبرینگ سرامیکی استفاده شود. چراکه این بلبرینگ‌ها مقاومت بالاتری داشته و کمتر در معرض حرارت بیش از حد تولید شده توسط دستگاه قرار می‌گیرند.

2-نوع استریلیزاسیون و نحوه انجام آن
برای استریل کردن توربین و اجزای آن نباید از پاک کننده های شیمیایی استفاده شود. بهترین روش استریلیزاسیون توربین، قرار دادن آن در اتوکلاو است. در این حالت حتما اجازه دهید هندپیس در اتوکلاو خشک شود و بعد از بیرون آوردن هم آن را در جایی قرار دهید تا رطوبت آن بطور کامل از بین برود.

3-روغن کاری
ذرات دندانی ممکن است چاک را مسدود کرده و اتصال بخش متحرک دستگاه را با مشکل مواجه سازد.
برای اینکه از چنین اتفاقی جلوگیری شود، باید روغن‌کاری به طور مرتب انجام گرفته و با استفاده از آن ماندگاری ابزارها تضمین گردد. کمپانی‌ها سازنده معمولاً توصیه می‌کنند که بین هر دو مریض یک مرتبه روغن‌کاری توربین انجام شود؛ چراکه به مرور زمان مواد زائد به فرم جامد درآمده و عملکرد توربین را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. این امر موجب کاستن از عمر مفید دستگاه می‌شود.

4-استفاده از فرز مناسب
استفاده از فرز‌های نامناسب با قطر کوچکتر یا بزرگتر از قطر استاندارد (۵۹/۱ میلی متر) از رایج‌ترین اشتباهات برای کار با توربین است زیرا به مرور زمان موجب تخریب چاک می‌شوند. صرف اتصال فرز به هندپیس کافی نمی‌باشد؛ زیرا گاهی اوقات علی رغم این تصور اشتباه، جایگیری نامناسب این قطعه موجب آسیب به کلامپی می‌شود که هندپیس را در جای خود نگه داشته است.

5-میزان فشار هوا
موثرترین مورد در طول عمر هندپیس می‌باشد. اگرفشار هوا بیشتر از مقدار توصیه شده باشد، به بلبرینگ فشار آورده و اگر کمتر از مقدار لازم باشد، توربین به درستی عمل نخواهد کرد.

6-نازل توربین
نازل‌ها بایستی از جنس کاربید یا فولاد سخت شده باشند و از مندرل جدا گردند. بسیاری از سازندگان هندپیس‌های دندانپزشکی به منظور سهولت طراحی و در نتیجه پایین آوردن هزینه‌ها، مندرل و نازل را به صورت یک قطعه واحد می‌سازند. اما این تکنیک موجب کاهش مقاومت نازل در برابر فرسایش می‌گردد. فشاری که در حین فرآیند به مته وارد می‌شود ممکن است نازل را دچار خوردگی نموده و فضای بیشتری را در اختیار مته قرار دهد. حرکت آزادانه مته باعث می‌شود که پزشک هنگام کار با هندپیس از دقت کافی برخوردار نبوده و علاوه بر آن عمر مفید دستگاه را نیز کاهش می‌دهد.

ایرادات احتمالی توربین:

1-مسدود شدن مسیر آب
گاهی به دلیل نقص در آب شهر، با گذشت زمان، جرم تشکیل‌شده در لوله‌های توربین، مسیر آب را مسدود می‌شود که باید با یک دستگاه نازک از سمت سری یا هد باز شود.
2-کاهش قدرت
تنظیم کارتریج در داخل سر یا هد توربین نیاز به دقت بسیار بالایی دارد که اغلب به دلیل تنظیم نشدن شفت است، به صورتی که ممکن است محور در پوشش کلاه گیر کند. در این حالت باید با ابزار تعمیر توربین شفت را به جلو حرکت دهیم. دلایل دیگر را می‌توان به عدم خروج مناسب هوای برگشتی از ته توربین نسبت داد. اگر هوا به درستی از انتهای توربین خارج نشود، قدرت توربین کاهش پیدا می‌کند. احتمال خارج شدن دستگاه فرز در حین کار از شفت، از مواردی به حساب می‌آید که آسیب بسیاری به دستگاه می‌تواند وارد کند.
3-لق شدن فرز
این مشکل در اثر خرابی بلبرینگ‌ها به وجود می‌آید. در نگه‌داری از توربین و جلوگیری از خرابی بلبرینگ‌ها، روغن‌کاری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به این صورت که باید قبل و بعد از اتوکلاو و حین انجام کار روغن‌کاری صورت بگیرد. روغن از بخش لوله هوا به داخل اسپری می‌شود و به مدت ۳۰ ثانیه به صورت وارونه نگه‌داشته می‌شود تا روغن از آن سرازیر شود.